Systemen van de Ziel: Voel geen schaamte voor (of is het door?) je faalangst… (Schaamte deel 1)

The Computer said NO

Dit ging eigenlijk een eerste video worden sinds mijn youtube kanaal omgedoopt werd tot SOS Katrien Systems of the Soul.  Mijn eerste werkdag ook na maanden zwangerschaps-, moederschaps- en COVID 19-rust.  Maar als een speling van het lot, met zijn zin voor spiegelende humor, faal ik erin mijn computer nog aan de praat te krijgen na de laatste upgrade van het montageprogramma. Uiteraard wens ik elke upgrade en elke laptop naar de verdoemenis, maar dan bedenk ik me dat het misschien dan toch een onderwerp is dat onderhuids leeft in ons momenteel broeierig landje.

Het wordt dus een blog in plaats van een vlog… Veel leesplezier!

“Mijn probleem is mijn faalangst…”

Veel klanten komen in een van de eerste gesprekken met deze conclusie over zichzelf.  Ze worstelen met faalangst, waarbij het thema kan variëren van relationeel tot werkgerelateerd, tot hun rol als ouder, tot hun hobbykeuze en noem maar op.  Dit was nog in de zogeheten pré-Coronatijden.  Laat staan wat deze emotie betekent in de komende “post-Coronatijden”?

Met alle uitdagingen die deze pandemie bood, en met de dreigende onzekerheid omtrent een eventuele tweede golf in het najaar worden zowel ondernemingen als freelancers als relaties meedogenloos geconfronteerd met een reëler geworden kans op falen.

De angst ervoor wordt door sommige kringen “afgeschreven” als “ingebeeld” of als een “symptoom van negativiteit”.  Maar zolang je de angst als het probleem definieert, hoef je eigenlijk niet dieper te kijken naar waarvoor die angst ons eigenlijk wil beschermen.

Je angst beschermt je .. maar tegen wat?

Ik stel dus dat de angst om te falen niet het eigenlijke probleem is.  Enfin, angst is natuurlijk geen makkelijk gevoel, maar dient vooral om nog dieper liggende emoties te vermijden.  Wanneer we ons laten leiden door die angst met als doel iets te vermijden, komen we in (trauma)reacties terecht: vechten, vluchten, volgen of vervriezen. Waarmee we op celniveau geloven er het beste van af te komen. Ik geef hier meer uitleg over in dit filmpje voor wie dieper wil ingaan op angst.

Wanneer we het hebben over faalangst, zit het diepere probleem bij dat “falen” waartegen die angst ons doet vechten, weglopen of volgen.  Falen is voor ons, Westerse mensen, hét probleem.  Er zit dus iets in dat falen dat zó erg is dat we nog liever leven met de angst voor dat falen dan dat we falen.  Natuurlijk ben ikzelf daar geen uitzondering op, hoewel ik zal roepen hoezeer we dit cultureel zouden moeten promoten onder zelfstandigen…  zoiets als een “recht” om te falen als leerschool.  Eerder in de hoop dat ik het zelf ook ga geloven.  Want hoezeer ik hier wel achter sta als idee van meerwaarde, ik voel vandaag dat ik zelf hierin een paar stappen oversla.

Falen is niet-slagen

In onze huidige maatschappij is er zeker veel te zeggen over de enorme druk die er is op het “halen van succes”.  Je “haalt” dus je succes, wat op zich gebaseerd is op de premisse dat die maakbaar is.  Een overtuiging trouwens volgens mij waar wij Westerlingen enorm aan lijden.   Op zeker niveau is je succes zeker “maakbaar” door succes eerst te gaan definiëren in “haalbare” en liefst “meetbare” doelstellingen/verwachtingen waarna deze te behalen zijn met de eerder omschreven traumareactie: vechten (heel hard ervoor te werken, ‘to fight for it”).  Wanneer falen om de hoek komt kijken, komen de andere traumareacties als opties naar boven: je kan bijvoorbeeld je doelstellingen aanpassen of verkleinen (vluchten) of je kan nóg harder je best doen (vechten) tot er niets anders in je leven overblijft.  Of je kan jezelf ook in de semantiek verliezen en filosoferen over hoe verwachtingen of doelstellingen fout zijn in the first place en daarmee elke ambitie veroordelen als bron van alle kwaad (vluchten/vervriezen).

Falen is de tegenpool van Succes. En zoals altijd wanneer we slechts te kiezen hebben tussen twee opties mogen we beseffen dat we in het oordeel zitten. Ofwel is iets goed, ofwel is iets slecht. Succes is goed. Falen is slecht. Wanneer wij succes hebben zijn we dus goed. Wanneer we falen zijn we slecht!

E-motions zijn Energy in motion

Met plezier leg ik in dit filmpje uit hoe dat precies werkt, maar elke seconde van de dag voelen we wel een aantal emoties.  Emoties zorgen dat ons vuur (of beweging) in ons leven brandt… of niet (inertie).  Het is dus zaak om dus even bij dat Falen alle emoties te laten komen en te laten zijn.  Wie wenst, kan dit ook even voor zichzelf doen.

Naast frustratie, ontgoocheling, irritatie, spijt en noem maar op merk ik toch die ene diepe en uiterst pijnlijke emotie.  Dé emotie die “het falen” bijna ondraaglijk kan maken is: SCHAAMTE.

De definitie van schaamte is wanneer je je eigen normen niet “haalt”. Dus wanneer je faalt volgens je eigen standaarden. Die “eigen standaarden” zijn natuurlijk socio-cultureel bepaald en bewust en onbewust meegegeven in je kindertijd. Schaamte is die zelf-regulerende emotie die ervoor zorgt dat je het “gewenste” sociale gedrag vertoont. En indien je niet doet wat “gewenst” is, zorgt schaamte ervoor dat je jezelf gaat  isoleren tot je je gedrag kan corrigeren.

De oordeelaar is tegelijk veroordeelde

Schaamte houdt een negatief oordeel in. Maar er is geen “schuldige” aan te wijzen die ons veroordeelt.  Schaamte is bedoeld om je zelf te reguleren, om dus zowel de dader te zijn als het slachtoffer van de veroordeling.  Dit geeft pijn op meerdere manieren:

• Wanneer wij ons veroordeeld voelen, is dat een van de meest passieve en machteloze posities waarin wij kunnen terecht komen. Wie mijn filmpje gezien heeft over emoties en gevoelens, weet intussen dat alle emoties die de energie weghalen eigenlijk VERDRIET zijn. De diepste laag van onze gevoelens waar we niet graag in roeren, omdat onze verdrieten alle energie (en dus levensvuur) missen.

 

• Bij schaamte gaan wij onszelf integraal of delen van onszelf veroordelen en dus afwijzen en daarmee zeggen we eigenlijk voor onszelf of voor dat stukje dat het niet graag te zien is.  Deze stukjes van onszelf die wij veroordelen willen wij dan ook verstoppen.  Een van de bekendste lichaamsbewegingen die wij als mens maken bij schaamte is de hand voor het gezicht houden.  Als vertaling van “kijk me niet aan”. Je isoleert je zelf van de ander.

 

• Onlosmakelijk daarmee verbonden is dan dat schaamte EENZAAMHEID bewerkstelligt en versterkt. Want het is er net op gericht om delen van onszelf in de donkerste hoek van onze ziel te plaatsen zodat noch jijzelf, noch iemand anders het kan zien. Wie ook ooit pretendeert jou graag te zien, kan je op deze manier onmogelijk geloven omdat je maar al te goed weet dat die persoon jou niet volledig kan zien of te zien zal krijgen.

 

• Schaamte werkt op die manier ook nog eens schuld in de hand omdat jij ook de veroordelaar bent.  Het zijn zogenaamd “jouw eigen” standaarden waartegen jij faalt.  Schuld en schaamte zijn in emo-land ook zo vaak die Siamese tweeling.  Faalangst zorgt ervoor dat we ogenschijnlijk die schaamte te slim af zijn. Ik zeg wel, ogenschijnlijk… want als je gewoon je eindresultaat bijschaaft of zelfs alle verwachtingen loslaat, dan nog is het te laat. Je zit met die schaamte dat jij niet slaagt in waar je zou willen in slagen.

 

Het is dan ook heel erg normaal dat schaamte een van de moeilijke emoties zijn om te beleven en nog maar toe te laten.  Laat ons zelfs nog even wachten met de vraag hoe we deze kunnen loslaten?  En dus om niet met deze “moeilijkheidsgraad” aan confrontaties met al onze ingebakken overtuigingen aan te gaan, hebben we angst ontwikkeld om onszelf niet meer in een situatie van faling te hoeven begeven.

Million dollar question – de hamvraag

Waar ik dus altijd rond werk in mijn praktijk is om dat wat verdoezeld wordt zichtbaar te maken, zodat je voorbij die angst heen kan.  Helaas zeg ik dus ook steeds dat je bijna geen angst kan loslaten zónder dat je het onderliggende verdriet eerst vast pakt en voor even vast houdt.

Eens je je schaamtes durft voelen, krijg je zicht op allerhande overtuigingen en oordelen die jij je eigen hebt gemaakt en waarmee jij jezelf intussen in een miljoen stukjes hebt opgesplitst.

Het is misschien zelfs met één faling per keer dat je de kans krijgt die verbannen stukjes niet alleen terug te zien maar zelfs om jezelf zover kunt krijgen om deze zelfs graag te zien.  Zo werkt het proces van integratie.

En eens je deze weg naar diepe onvoorwaardelijke zelfliefde begint te bewandelen, dan wordt “falen” zelfs een conditio sine qua non naar jouw ultieme vrijheid en ten diepste iets “positiefs” want angst-vrij.

 

Is dit makkelijk? In het geheel niet. Snel even op te lossen? Evenmin!

Maar is een leven lang met schaamte en faalangst dat wel dan?

Namasté liefste mensen.

PS. Wie hier meer over wil te weten komen, zal ook zeker veel hebben aan de diepgaande onderzoeken naar schaamte van sociologe Brené Brown.

Wordt vervolgd.

Het vorige artikel lees je hier.